Alergija na mlijeko je jedna od najčešćih alergija na hranu. Protein mlijeka je prvi strani protein koji se uvodi u bebinu ishranu. Suština je u drugačijoj strukturi proteina mlijeka. Zbog nezrelosti crijevne sluznice u prvih šest mjeseci bebe, krupni molekuli proteina mlijeka prolaze nesvareni i izazivaju alergijsku reakciju.
Alergija na mlijeko je preterana reakcija imunog sistema tijela na mliječni protein. Imuni sistem identifikuje određene mliječne proteine kao napadače i tako utiče na proizvodnju imunoglobulina E (IgE) ,antitijela koja neutrališu protein (napadač-alergen). Sljedeći put kada tijelo dođe u kontakt sa alergenom (mliječni protein), IgE antitela prepoznaju napadača te šalju signal imuno sistemu da izluči histamin i druge hemikalije izazivajući razne alergijske reakcije (odbrambeni mehanizam).
Mlijeko sadrži mnoge proteinske frakcije (dijelove) koji izazivaju alergijske reakcije. Dvije glavne komponente mlijeka su surutka i kazein. Osoba može biti alergična na obje komponente ili na jednu od njih.
Kazein je zgrušani dio koji nastaje kada se mlijeko usiri (kada dođe do zgrušavanja proteina). Kazein (80%) je termostabilan protein i najvažniji alergen u siru. Što je sir tvrđi to više kazeina sadrži.
Surutka (20%) je tečni dio koji je ostao posle zgrušvanja mlijeka. Surutka sadrži uglavnom alfa laktalbumin i beta laktalbumin, koji deluju kao mogući alergeni. Proteini surutke su osjetljivi na visoku temperaturu tako da osobe koje ne podnose proteine surutke mogu da tolerišu evaporisano (ukuhano), pasterizovano i sterilizovano mlijeko, kao i mlijeko u prahu.
Surutka (20%) je tečni dio koji je ostao posle zgrušvanja mlijeka. Surutka sadrži uglavnom alfa laktalbumin i beta laktalbumin, koji deluju kao mogući alergeni. Proteini surutke su osjetljivi na visoku temperaturu tako da osobe koje ne podnose proteine surutke mogu da tolerišu evaporisano (ukuhano), pasterizovano i sterilizovano mlijeko, kao i mlijeko u prahu.
Ove proteine je veoma teško izbjeći jer se nalaze i u mnogim prehrambenim proizvodima. Većina osoba koja reaguje na kravlje mlijeko imaće alergijske reakcije i na ovčije, kozije ili mlijeko od bufala (kod nas se može naći mocarela sir od bufala).
Tipovi alergijiskih reakcija:
Tip1 - simptomi počinju u roku od nekoliko minuta od uzimanja malih količina mliječnog proteina. Uglavnom stvaraju kožne probleme u vidu ekcema ili osipa. Mogu da budu praćeni respiratornim ili gastro-intestinalnim tegobama.
Tip2 – simptomi počinju da se razvijaju nekoliko sati od uzimanja mliječnog proteina. Najčešći simptomi su povraćanje i dijareja.
Tip3 – simptomi se razvijaju više od 20 sati ili čak i nekoliko dana posle veće količine unesenog mliječnog proteina. Problemi koji se javljaju su dijareja sa ili bez respiratornih i kožnih reakcija.
Simptomi:
Znaci i simptomi koji se javljaju odmah po uzimanju mliječnog proteina su:
- Osip-koprivnjača
- Otežano disanje
- Povraćanje
Znaci i simptomi koji se razvijaju u toku nekoliko sati od unosa mliječnog proteina su:
- Mekana stolica koja može da sadrži i krv
- Dijareja
- Stomači grčevi
- Kašljanje i otežano disanje
- Curenje iz nosa
- Staklaste oči
- Osip koji svrbi, često se javlja oko usana
- Kolike kod beba (učestalo javljanje bolova i jakog i neutješnog plača). I kod dojenih beba može da se javi alergija na protein kravljeg mlijeka, veoma rijetko, a u tom slučaju se iz majčine ishrane eliminišu mlijeko i mliječni proizvodi.
Znaci i simptomi koji mogu da ukažu na moguću alergiju na mlijeko:
- Česte kolike
- Uporna dijareja
- Povraćanje, bol u abdomenu
- Osip, ekcem
- Učestalo curenje iz nosa, zapušeni disajni putevi, kašljanje
- Ponavljani bronhitis
- Česte prehlade, upale sinusa i upale uha
- Voda u ušima
- Zastoj u rastu
Analize:
Tip1 alergija na mlijeko se dokazuje kožnim testovima i određivanjem specifičih IgE antitijela putem krvi.
- Kožni test se radi tako da se na unutrašnji dio podlaktice stavljaju kapi alergena i ta mjesta se zarežu iglom, da bi tijelo lakše reagovalo. Ukoliko osoba ima alergijsku reakciju na određeni alergen, pojaviće se otok i crvenilo na mjestu ranice.
- Test krvi se radi tako što se uzima određena količina krvi od pacijenta pa se vrši testiranje na cijele proteine mlijeka ili individualne dijelove proteina mlijeka. Alergeni na koje se testira krv su: mlijeko, kozije mlijeko, mlijeko u prahu, kazein, surutka, sir, alfa laktalbumin i beta laktoglobulin.
Tip 2 i 3 alergije na mlijeko javljaju se posle nekoliko sati ili dana te nema laboratorijskih testova za dokazivanje alergije.
Radi se ekspozicijsko-eliminacijski test, odnosno apsolutnim isključivanjem proteina mlijeka iz ishrane. Tokom 3 dana počinju da nestaju simptomi vezani za digestivni trakt, dok promjene na koži tipa ekcema nestaju do trećeg mjeseca. Dijeta se sprovodi minimalno 7 do 15 dana.
Gastrointestinalni testovi se rade kod djece sa hroničnom dijarejom i malnutricijumom. Od značaja je izgled sluzokože crijeva i crijevnih resica, kao i nastalih produkata sluzokože.
Liječenje:
Terapija se sastoji iz uklanjanja mliječnih proteina iz ishrane.
Sazrijevanjem funkcije varenja digestivnog trakta, alergija na laktoglobulin obično nestaje od treće do pete godine života. Zbog strukture molekula kazeina alergija može da bude doživotna.
Ukoliko se totalno izbaci mliječni protein iz ishrane male djece, moguće je da će dosta djece i prerasti alergiju, jer će imuni sistemu osnažiti tokom posta od mliječnog proteina.
U odraslom dobu može da se javi netolerancija na mlijeko, koja se manifestuje više kao gastro-intestinalne smetnje.
Preporučuje se uzimanje suplemenata kalcijuma, nutrijenata koji se nalaze u mlijeku i vitamina D i riboflavina.
Kako zamijeniti mlijeko:
Danas postoje specijalne formule adaptiranog visokohidrolizovanog mlijeka u kome su molekuli proteina toliko usitnjeni da ih organizam više ne prepoznaje kao takve. U isto vrijeme je eliminisana i laktoza tako da su formule pogodne i kod problema intolerancije na laktozu.
Vrlo mali broj djece je osetljiv i na ova mlijeka te zahteva ishranu formulom amino kiselina.
Ukoliko alergija na mlijeko nije prevaziđena tokom djetinjstva, na tržištu mogu da se nađu proizvodi koji imitiraju mlijeko.
Tako se u ishrani može koristiti sojino mlijeko (na koje treba biti obazriv jer je i ono samo mogući alergen) te mlijeko od heljde, badema, prosa, pirinča. Postoje takođe i biljni sirevi i sir od soje.
Gdje se sve nalaze mliječni proteini?
Očigledni izvori mliječnog proteina koji izazivaju alergijsku reakciju su:
- Mlijeko
- Puter
- Jogurt i kiselo mlijeko
- Sladoled
- Sir
Mliječni protein je teško prepoznati kada se koristi kao sastojak prehrambenog proizvoda.
Skriveni izvori ovog alergena su:
- Sastojci koji imaju prefix LAKT
- Bombone, čokolade,
- Proteinski prah,
- Vještačka aroma putera,
- Vještačka aroma sira,
- Hidrolizati,
- Mesne prerađevine,
- Pohovani proizvodi
Savjet plus:
- Preporučuje se dojenje beba šest mjeseci ukoliko je to moguće. Ako nije moguće onda se preporučuje korišćenje adaptiranih formula koji su najbliži po sastavu i strukturi majčinom mlijeku.
- Ne preporučuje se unošenje kravljeg mlijeka u bebinu ishranu prije godinu dana. Molekuli proteina kravljeg mlijeka su mnogo veći od molekula proteina majčinog mlijeka pa ih bebin digestivni trakt teško vari.
- Uvijek treba čitati deklaraciju na proizvodu. Ukoliko postoji nedoumica, pozvati proizvođača da bi se provjerio sastav proizvoda.
- Čak i kada je proizvod etiketiran oznakom "bez mlijeka" (milk free), može da sadrži neke tragove alergena iz mlijeka.
- Ukoliko se obeduje van kuće, prije poručivanja provjeriti sa osobljem restorana kako je pripremana hrana.
- Ako postoji rizik od ozbiljnijih alergijskih reakcija (anafilaktički šok-gušenje, oticanje) u dogovoru sa ljekarom nositi sa sobom adrenalin za hitne slučajeve.
- Ako je već postojala neka ozbiljnija alergijska reakcija, preporučuje se nošenje medicinskog priveska sa dijagnozom da bi u slučaju potrebe zatečeni ljudi mogli pozvati pomoć ili sami preduzeti moguće mjere.
Izvor: Najbolja mama na svijetu
Autor: Dijana Radetić, nutricionista i mama
